Waarom is je ego − juist aan het einde van je carrière − een risico?

Hoe kan dat nou gebeuren? En belangrijker nog: hoe kunnen we dat voorkomen?

Hoe kan dat nou gebeuren?

Déjà vu

Hoe ouder we worden, hoe meer de flexibiliteit afneemt om elke nieuwe verandering met open armen en een frisse blik te verwelkomen. En hoe meer het gevoel toeneemt dat we het allemaal al wel een keer gezien hebben. En hebben ervaren dat de vernieuwing, transitie, reorganisatie of hoe het deze keer ook weer mag heten, toch niet werkt. Dus waarom zou het deze keer anders zijn?

Tekort schieten

Met het ouder worden neemt ook de veerkracht af, mentaal en fysiek. Avonden en weekenden doorwerken (laat staan doorfeesten!) is er niet meer bij. Je wordt eerder moe en je concentratievermogen wordt minder. Dat is niet leuk, maar erger nog: het maakt functioneren op topniveau steeds lastiger.

En dat terwijl in de meeste functies de complexiteit en dynamiek in de afgelopen jaren fors zijn toegenomen. De wereld is kleiner, internationaler en vooral digitaler geworden. Kennis veroudert in een razend tempo, en de technologie ontwikkelt zich zeker zo snel. Het lijkt wel alsof jonge mensen de 21th century skills die nodig zijn in deze nieuwe wereld met de paplepel hebben ingenomen, maar veel ouderen krijgen ze slechts met veel moeite (of helemaal niet meer) onder de knie. Dat maakt onzeker en star. En leidt tot stress en disfunctioneren.

Wat zou kunnen helpen, is accepteren dat een loopbaan niet altijd omhooggaat, maar -zeker in de laatste fase - ook een stap terug kan zijn. Demotie dus. Maar helaas is dat vaak nog een taboe. Soms om financiële redenen maar veel vaker uit angst voor gezichtsverlies.

Ego

Die angst voor gezichtsverlies is de allerbelangrijkste reden voor het disfunctioneren. Moeten toegeven dat het je allemaal te snel gaat en dat je niet meer zo in control bent als vroeger, doet wat met je zelfbeeld, met je ego. Het is pijnlijk te moeten erkennen dat je minder invloed hebt, dat je het contact met jongere collega’s kwijtraakt, dat je status en gezag afnemen.

Kramp

Natuurlijk is het hard werken om de top te bereiken en er te blijven. Maar er zijn ook veel voordelen: autonomie, gezag, invloed, status, geld, erkenning, waardering en interessante contacten. It all comes with the job. Pas als die voordelen dreigen weg te vallen, realiseren mensen zich hoe prettig ze al die ‘benefits’ vonden. En dat is niet zo gek: veel van die voordelen raken aan de drie psychologische basisbehoeften uit het Zelf Determinatie model¹ van Ryan en Deci:

1. autonomie (we willen graag zelf bepalen wat we doen)
2. relatie (we willen ons geliefd voelen en contact hebben met andere mensen)
3. gevoel van competentie Bekwaamheid (we willen dingen doen waar we goed in zijn en die met succes afronden).

Uit onderzoek van Ryan en Deci blijkt dat mensen uitgeput raken als aan en of meer van deze basisbehoeften niet wordt voldaan. Geen wonder dus dat mensen – vaak tegen beter weten in - zo lang mogelijk vasthouden aan hun oude zelfbeeld of hun onzekerheid zo goed mogelijk proberen te verbergen.

Gedogen

Meestal heeft de omgeving heel goed door dat het niet meer zo lekker gaat als vroeger. De nabije collega’s, waaronder zeker de secretaresses en PA’s, proberen zoveel mogelijk fouten op te vangen. De directie en de Raad van Bestuur weten vaak niet goed hoe ze met de situatie moeten omgaan en laten het een tijdje lopen, bang als ze zijn de ander kwetsen. Maar daar wordt het nooit beter van. Integendeel: de spanning neemt alleen maar toe. Soms wordt de situatie gedoogd en wordt de rit -moeizaam - uitgezeten. Maar vaker ontstaat toch een taai conflict, soms zelfs tot in de rechtszaal. Zo’n smet op een eerder zo succesvolle loopbaan gun je niemand.

Hoe kunnen we dat voorkomen?

Wat kun je er nu aan doen om dit soort pijnlijke situaties te voorkomen? Het antwoord is simpel: zelfreflectie, zelfreflectie en nog eens zelfreflectie. En eerlijkheid, eerlijkheid, eerlijkheid.

Ben je zelf bang dat je niet meer zo goed functioneert als vroeger? Wees eerlijk: kijk kritisch naar je functioneren en ontwikkel een nieuw en realistisch zelfbeeld. Vraag je directe collega’s eerlijk feedback te geven, en schakel eventueel een coach in die je een spiegel voor houdt. Leer jezelf te relativeren en het statusverlies te accepteren. Zorg voor erkenning buiten je werk en - als dat kan – voor financiële ruimte om een stapje terug te doen. Maak van je senioriteit en expertise een voordeel: word mentor voor jongere collega’s.

En zie je dat een van je collega’s in de gevarenzone komt: draai niet om de situatie heen, maak het bespreekbaar, geef eerlijke feedback, help hem zijn blinde vlek te ontdekken. Bied coaching aan, en bespreek samen de mogelijkheden voor taakverlichting, arbeidstijdverkorting of een andere positie. Stimuleer het maken van een loopbaanplan, adviseer hem de training ‘Personal Wisdom’ te volgen. Realiseer je wat hij allemaal voor de organisatie heeft gedaan en dat hij dus met alle respect behandeld moet worden. Net als jij behandeld zou willen worden als je in zijn schoenen zou staan.

Van GITP mag je trefzekere en mensgerichte loopbaanbegeleiding verwachten, gefocust op zelfsturing en nieuw perspectief.

¹ Ryan, Richard M., Edward L. Deci, Self-Determination Theory, Basic Psychological Needs in Motivation, Development, and Wellness, Guilford Publications, 2017