Zij-instromers in het Primair Onderwijs, wanneer zijn zij succesvol?

Zij-instroom als oplossing voor lerarentekort

Het lerarentekort dat ook in het Primair Onderwijs een grote rol speelt, wordt momenteel op diverse manieren bestreden. Er is veel voorlichting voor mensen die een carrière switch naar het basisonderwijs overwegen, er zijn diverse complete zij-instroomtrajecten die door PABO's worden georganiseerd en meerdere grote scholenstichtingen organiseren hun eigen wervings- en selectietrajecten om mensen te interesseren voor het mooie werkveld. Met termen als ‘versneld voor de klas,’ verkorte opleidingen, aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en intensieve coaching/ begeleiding probeert men de aanwas te vergroten.

Succesfactoren en mogelijke afbreukrisico's bij potentiële zij-instromers.

Zij-instroomtrajecten zijn intensief en vaak ook vrij kostbaar. De beslissing om daaraan te beginnen moet niet te gemakkelijk worden genomen. Voor een kandidaat zij-instromer is het meestal een grote stap om de sprong in het diepe te wagen; het vraagt investeren qua tijd en moeite: vaak geven mensen bewust hun huidige werk op om iets nieuws te gaan leren. Idealiter wil je dan aan het begin van zo'n traject ook weten of de stap die je gaat zetten kansrijk en succesvol zal zijn. Ook de scholen die zij-instromers een kans willen geven hebben die behoefte.

GITP heeft nu een aantal jaar ervaring met het in kaart brengen van de succesfactoren en mogelijke afbreukrisico's bij potentiële zij instromers. Een ‘zij-instroom assessment’ aan het begin van de rit helpt om een onderbouwde keuze te maken. Voor de deelnemer gaat het er om te reflecteren op vragen als: ‘kan ik dit aan?’; ‘is het iets dat bij mij past?’ en; ‘is dit werk na een aantal jaar voor mij nog steeds leuk en motiverend?’ De kans op tussentijdse teleurstelling of uitval wordt op deze manier geminimaliseerd. Voor een school is het eveneens prettig om in een vroeg stadium zicht te krijgen op de kans op succes.

Lerend en adaptief vermogen.

Welke factoren voorspellen in deze situatie succes? Waar kijken we dan naar in een zij-instroom assessment? Het antwoord daarop valt uiteen in twee delen: ten eerste maakt het assessment een inschatting van het “lerend en adaptief vermogen, de zelfregie en ontwikkelruimte van kandidaat”. Ten tweede wordt gemeten in hoeverre er sprake is van “een gunstig profiel ten behoeve van het aanleren van pedagogische bekwaamheid.”

Onder de eerste deelvraagstelling wordt gekeken naar: algemeen werk-en-denkniveau (de norm ligt bij een hbo/bachelor niveau), eigen verantwoordelijkheid, openheid (nieuwe concepten willen leren), overstijgend vermogen en het vermogen tot zelfreflectie, nieuwsgierigheid, drijfveren, energie, initiatief en omgevingsbewustzijn. Hoe meer zelfinzicht en ontwikkelpotentieel op de relevante gedragscompetenties er is, hoe waarschijnlijker het is dat de kandidaat zelf de regie kan gaan pakken over zijn/haar eigen ontwikkeling en groei.

Welke persoonlijkheidskenmerken zijn in aanleg belangrijk?

De tweede deelvraagstelling zoomt in op de competenties luisteren, sensitiviteit en empathie, stijlflexibiliteit, ruimte geven en veiligheid bieden, beïnvloeden, afstemmen en sociabiliteit. Het gaat hier vooral om persoonlijkheidskenmerken die in aanleg belangrijk zijn om tot succes in de functie te kunnen komen, met name op het vlak van pedagogische bekwaamheid. Denk daarbij aan essentiële bekwaamheden als: vertrouwen wekken bij de leerlingen en een veilig pedagogisch klimaat kunnen scheppen; inzicht en vaardigheid in klassenmanagement en groepsdynamica (verwachtingen duidelijk maken en eisen stellen); het pedagogische handelen effectief af kunnen stemmen met anderen; in staat zijn tot kritische zelfreflectie op zichzelf in de pedagogische relatie; en in staat zijn de eigen grenzen te bewaken.

Bewaken van een goede werk-privé balans.

Door het systematisch in kaart brengen van de eerste en tweede deelvraagstelling worden zowel de potentiële zij-instromer als de opleiding of de school die zij-instroomplekken aanbiedt geholpen om een goede afweging te maken. Een laatste, maar niet onbelangrijk factor is overigens ook het durven kijken naar en praten over de regelmogelijkheden die de kandidaat heeft om een goede privé-werkbalans te bewaken. Het is belangrijk om een realistische inschatting te maken: heeft men voldoende ruimte om een opleidings- en leertraject aan te kunnen, naast bijvoorbeeld deeltijdwerk en/of de zorg voor een gezin. Hoe eerlijker mensen ook op dat vlak naar hun eigen belastbaarheid kijken, hoe beter afgewogen de keuze gemaakt kan worden. Reden waarom ook dit thema nadrukkelijk aan de orde komt in een zijinstroom-assessment.