"Bij ons grensoverschrijdend gedrag? Niet dat ik weet."

De helft van de vrouwen heeft wel eens te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag*. Stel u bent een vrouw. Hoort u bij die 50%? En zo ja, wat hebt u toen gedaan? Het genegeerd, misschien gedacht ‘dat gebeurt nu eenmaal’, of heeft u een klap uitgedeeld en het bespreekbaar gemaakt? Kón u het ergens bespreken?
En heeft u als man wel eens te dicht tegen een medewerkster aangestaan, haar even aangeraakt? Kwam u ermee weg of kreeg u die klap?

Veel ongewenst gedrag blijft onbesproken
Als u er zelf nooit persoonlijk mee te maken heeft gehad, heeft u er dan wel aandacht voor? Misschien hebt u grensoverschrijdend gedrag wel eens waargenomen of gehoord. Wat heeft u toen gedaan? Het besproken met de dader of het slachtoffer? Aangifte gedaan, daders aangesproken, slachtoffers geholpen? Of heeft u het laten lopen. Wist u het niet 100% zeker. Er is toch een vertrouwenspersoon, het zijn volwassen mensen, het zal wel meevallen, etc.

Het is heel menselijk om als waarnemer, slachtoffer of dader te ontkennen of te bagatelliseren. De onverbiddelijke conclusie is dan ook dat er heel veel onder de pet blijft, niet besproken wordt en er geen correctie plaatsvindt. Kortom, als u niks hoort dan zegt dat dus niks.
Uzelf de vraag stellen of er in uw organisatie sprake is van grensoverschrijdend gedrag is dan ook naiëf. De vraag moet niet zijn óf het gebeurt, maar hoe het komt dat u er niks over hoort!

Conditionering en beloning houden het gedrag in stand
Laten we ons eens verplaatsen in een ‘grensoverschrijdende man’. Stel u krijgt de vraag of u een vrouwelijke collega ongevraagd eens even in de billen wilt knijpen. Veel mannen zullen daar wat lacherig op reageren en het zal hen vooral een ongemakkelijk, schaamtevol gevoel geven. Ze zullen het niet doen, het is niet gepast. Je respecteert immers een ander en betast niet ongevraagd iemands lichaam. Maar helaas zijn er ook mannen die het wél doen, ook als ze er geen opdracht voor krijgen.

Mannen die het wel doen voelen die schaamte niet echt en komen er vaak mee weg. Ze worden niet gecorrigeerd. Zo’n man gaat over de grens, mogelijk vanuit een impuls en in ieder geval door een gebrek aan inlevingsvermogen. De kans op herhaling is daardoor groot. En omdat vrouwen er vaak niks van durven te zeggen gaan die daders gemakkelijk nog een stap verder en is er kans op een ernstiger vergrijp. Een vorm van conditionering en beloning dus. Zolang de grensoverschrijder meer beloning dan straf ervaart, is de kans dat dit gedrag zich blijft voordoen levensgroot.

Vergeet niet, dit grensoverschrijdende gedrag gebeurt allemaal in het schemer. Want wie praat hierover? De dader zeker niet. En het slachtoffer schaamt zich vaak, voelt zich schuldig en bagatelliseert.

Maar wat kunt u als toezichthouder doen?

De vraag: speelt het bij ons? Is er eentje in de categorie: gaat morgen de zon op? Natuurlijk speelt het in uw organisatie, maar is het ook een probleem in uw organisatie? Per definitie! Vrouwen zijn er niet van gediend en schamen zich ervoor. En de daders hebben geen enkel belang het te bespreken.
Hoe gaat hier nu het beste mee om?

• Herken het mechanisme van toedekking.
  Door erover te praten, het dichterbij te halen, wordt licht grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar en corrigeerbaar, voor zowel dader als slachtoffer.
• Zorg ervoor dat het onderwerp in uw organisatie verankerd is.
  Zet het onderwerp geregeld als thema op de agenda.
• Erken het taboe.
  Grensoverschrijdend gedrag is geen onderwerp om het makkelijk over te hebben. Begin eerst eens aan uw eigen toezichtstafel. Zo ongemakkelijk als het voor u is, zo ongemakkelijk is het ook voor een ander. Prettig kan zijn om te bespreken of het personeel zich veilig voelt en welke factoren die veiligheid bevorderen. Zijn die factoren geborgd? Of is het eigenlijk toeval? Durven slachtoffers iets te zeggen en van zichzelf af te bijten? Geef aandacht aan slachtoffers en daders.
• Varieer in de mate waarin gestraft wordt.
  Op dit moment is het een groot taboe, domineert in de media vooral echt ernstig grensoverschrijdend gedrag en zijn de consequenties voor alle betrokkenen groot. Er is echter ook minder ernstig grensoverschrijdend gedrag en u kunt vooral toezien of dat gedrag in de kiem gesmoord wordt en of er wordt gecorrigeerd.
• Communiceer over veiligheid en respectvol gedrag.
  Als bestuurder heeft u een voorbeeldrol. Informeer dan ook niet alleen over cijfers en gevallen, maar vooral over veiligheid en respectvol gedrag. Hoe? Intrinsiek overtuigd zijn dat de organisatie een goed HR beleid heeft, een actieve dialoog over dit onderwerp voert, aan machtsspreiding doet, en een kritische blik op bijvoorbeeld die werksituaties waar de een de baas is over de ander en er 1 op 1 contact is.

Onderdruk in elk geval de neiging om aan te nemen dat als u niks hoort het wel goed zal zijn. Bespreek het onderwerp regelmatig binnen de Raad en met uw bestuurder vanuit de aanname dat het zeker gebeurt, maar moeilijk aan de oppervlakte komt en er altijd de neiging is het te bagatelliseren. Dat gold vroeger, dat geldt nu en in de toekomst.

*53% van de vrouwen en 19% van de mannen heeft een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag meegemaakt. Zie: Sociale omgeving | Seksuele grensoverschrijding | Volksgezondheidenzorg.info