Persoonlijke effectiviteit: Vind je AAN/UIT knop!

We zien het bijna elke zondagavond tussen 7 en 8 bij Studio Sport wel een keer voorbij komen. Consternatie over een foute beslissing van een scheidsrechter. Naderhand wrijft een journalist hem dat nog even lekker in en duwt de microfoon onder zijn neus. Wat je dan ziet gebeuren zegt alles over de persoonlijke effectiviteit van de scheidsrechter op dat moment. Die staat AAN of UIT.

In de UIT-stand, zie je de scheidsrechter zich in allerlei bochten wringen. Hij verkrampt. In de AAN-stand zie je de scheidsrechter ruiterlijk toegeven dat hij fout zat. ‘In de wedstrijd zag ik het zo. Maar je hebt gelijk, ik zat ernaast.’ De tweede reactie is veel geloofwaardiger en krachtiger dan de eerste. Eens?

Ben je in je element of verkramp je

Elke dag zijn er situaties waardoor je je als een vis in het water voelt en je AAN bent. Maar er zijn ook situaties die je doen verkrampen, waardoor je op UIT gaat. Een presentatie, ergens te laat komen, stevige feedback. Normaal gesproken heb je totaal geen moeite om je mening te geven, maar tijdens deze vergadering ineens wel. Hoe kan dat? Het zou mooi zijn als je die AAN/UIT knop weet te vinden en kunt bedienen.

Het AAN/UIT model

In het AAN/UIT model dat inzicht geeft in hoe persoonlijke effectiviteit werkt, staat de AAN-stand voor effectief gedrag: Je begint bij jezelf, doet wat volgens jou op dat moment nodig is en vertrouwt op jezelf en een goede uitkomst. De UIT-stand staat voor ineffectief gedrag. In deze stand ga je niet uit van jezelf maar begin je bij de ander; je baseert je op wat de ander (volgens jou) denkt en hoe die over jouw gedrag oordeelt.

Overleven, redden en herstellen

De scheidsrechter die zich op TV in allerlei bochten wringt, staat UIT: ‘Ik mag geen fouten maken anders denken ze dat ik geen goede scheidsrechter ben. De scheidsrechter die zijn fout ruiterlijk toegeeft, staat AAN: Hij handelt vanuit de optiek: ‘Ik ben een goede scheidsrechter, ik ben goed getraind, heb voldoende ervaring, maar ik zie nu eenmaal minder dan de mensen op TV.' Sta je in de UIT-stand, dan ben je vooral bezig met de situatie overleven, redden en herstellen. Vanuit de UIT-stand interpreteer je de feiten en de boodschap onzuiver. In communicatie uit zich dat in wollig taalgebruik, soms te vragend zijn, soms te hard zijn of soms zelfs dichtklappen.

Het gaat er niet om altijd AAN te zijn

Voor iemand die in de AAN-stand staat, maken eerdere gebeurtenissen niet uit voor de besluiten die hij neemt. Hij zit in het moment. Hij is niet bezig met wat er is gebeurd en wat er gaat gebeuren. Altijd AAN-staan zou natuurlijk ideaal zijn, maar niet realistisch. We hebben nu eenmaal allemaal onze kwetsbare kant. Je kunt door een opmerking die helemaal niet kwaad bedoeld is, zo maar in de UIT-stand terecht komen. Gelukkig kun je altijd weer terug naar de AAN-stand.

Tips om van UIT naar AAN te komen

Bedenk te allen tijde: Het goede nieuws is dat we eigenlijk altijd Aan zijn. We denken onszelf alleen vaak UIT. Terug naar de AAN-stand is dus vooral een kwestie van het je weer herinneren.

1. Accepteer, verdraag het ongemak en kijk om je heen
   Kijk met open ogen naar je UIT-stand. ‘Ok, ik herken het. Ik zit even helemaal in de UIT-stand.' Je veroordeelt niet maar je bent je er wel van bewust. Je voelt de spanning: je wilt er vanaf. Draag die spanning, net als je de pijn verdraagt nadat je je bijvoorbeeld ergens aan hebt gestoten. Dan neem je afstand. Kijk naar jezelf en de mensen om je heen. In dat bewustzijn komt er ruimte om te doen wat nodig is. In feite voeg je wat toe aan de situatie door er op een andere manier naar te kijken. Matthijs van Nieuwkerk, presentator van TV-programma de Wereld draait door. Hij wordt aangevallen. Door Mart Smeets. Ook een sterk merk in het UIT-ambacht. Matthijs bijt op zijn lip, gaat terug naar AAN, en ….doet wat nodig is.
2. Doe een flitsmeditatie
   In de UIT-stand zit je heel erg in je hoofd. Je bent enorm aan het denken, over wat er gebeurd is, wat er gaat gebeuren. Je bent je niet meer bewust van wat er om je heen gebeurt. Je voelt alleen je hoofd. De informatie die je zintuigen doorgeven en hoe je ademt, merk je niet op. In de AAN-stand is er balans tussen je hoofd, je zintuigen en je adem. Wanneer je merkt dat je in je hoofd zit, kom je weer in het nu door te voelen hoe je kont op de stoel zit, hoe de grond onder je voeten voelt. Je adem wordt rustiger, je stem wordt iets lager en je voelt ter plekke meer ruimte. Dat is de ruimte die je nodig hebt om weer bij jezelf te komen.
3. Nodig die ander uit
   Draai je opvatting over wat per se niet mag gebeuren eens om. Nodig die ander uit jou onderuit te halen. Iemand mag het oneens zijn met jouw voorstel, aanpak of toon. En iemand mag dat zelfs op zijn eigen wijze duidelijk maken. Je nodigt de ander uit om te zeggen wat hij van jou(w voorstel) vindt. Doordat je de eerste stap zet, ben je in de lead en blijf je in de AAN-stand.

In het Boek ‘Vind je aan/uitknop! staat het aan/uit model beschreven aan de hand van voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. Je krijgt inzicht in jouw aan- en uit-stand en ontvangt routes, methodes en tips om je je aan-stand weer te herinneren. Het boek is te bestellen bij onder meer Managementboek.