Een dark side: wie heeft 'm niet?

​

Enkele weken geleden werd ik op Twitter uitgedaagd door Marian Thunnissen om 7 dagen lang covers van mijn favoriete boeken te posten, zonder commentaar. (PS: Wie een eindeloze stroom aan mooie, inspirerende en bijzondere boeken wil zien, check op Twitter de hashtags #bookcoverchallenge en #booksIlove)

Het dictatorvirus

Eén van de covers die ik postte, was van het boek Het dictatorvirus van Frank Schaper. De auteur beschrijft in dit boek een groot aantal historische en hedendaagse dictators en gaat in op hun ‘rolmodellen’. Zo imiteerde bijvoorbeeld de voormalige Iraakse leider Saddam Hoessein Jozef Stalin.

Het boek geeft een overzicht van hoe dictators denken en hoe zij hun machtsbasis vorm hebben gegeven. Ook de tien universele kenmerken van een dictator komen uitgebreid aan de orde. Grootheidswaanzin, bedrog, zelfverrijking, terreur. Om er maar enkele te noemen. Maar zoveel is duidelijk, het gaat om de wat minder prettige kant van de mens. De dark side. Deze ‘kant’ wordt overigens door dictators zelf niet herkend. Zij denken dat ze het goed doen. Voor de meerdere eer en glorie van volk en vaderland. Zo zei Jorge Videla, die een waar schrikbewind in Argentinië voerde, in een interview: “Wat ik doe is goed, want de meerderheid van de bevolking steunt mij, maar ik vertel het volk niet wat ik écht doe, want dan zou het mij niet meer steunen.” In zijn ogen voerde hij ‘een rechtvaardige’ oorlog.

‘Een sterke leidersfiguur is beter dan een democratie’

Overigens wordt regelmatig geopperd dat dictators niet altijd slecht zijn. Dat ze ook goede dingen doen. Zo zou Hitler Duitsland economische voorspoed hebben gebracht en zou hij hebben gezorgd voor een goed werkende infrastructuur. Historici weerleggen dit. Duitsland presenteerde economisch niet beter in de oorlog dan daarvoor. En die infrastructuur, die was grotendeels verwoest. Buiten het feit dat bijna 8 miljoen Duitsers het leven lieten in de oorlog. Een sterke leider zou beter zijn dan (eindeloos) overleggen en polderen. Gewoon iemand die een beslissing neemt. Dúrft te nemen, zo luidt het argument van mensen die dus wel iets in een sterke leidersfiguur zien. In een college van een kwartier laat historicus Bruno de Wever zien dat de dictators zeker geen alternatief zijn voor democratische processen.

Iedereen heeft een dark side

En wat dan zo leuk is, dan kom je erachter dat een aantal van je collega’s gespecialiseerd blijkt te zijn in die dark side. Deze dark side komt niet alleen bij dictators tot uiting, maar ook bij CEO’s en managers. Iedereen heeft immers een donkere kant. Deze hoeft zeker niet altijd tot uiting te komen. Vaak gebeurt dat pas als iemand onder druk komt te staan. Executive consultant Alec Serlie betoogde eerder in een blog dat het goed is om de dark side van mensen in kaart te brengen. “Als organisaties op voorhand weten over welke schaduwzijden hun meestal zeer talentvolle topmanagers beschikken, kunnen ze in ieder geval op tijd een tegenkracht organiseren.”

Serlie en collega Hanno Meyer komen tijdens hun advieswerk regelmatig voorbeelden tegen van ontspoorde leiders, managers die hun medewerkers intimideren of frauduleus handelen. Iedereen heeft een schaduwzijde. Deze komt dus lang niet altijd tot uiting, maar áls deze naar boven komt, zijn de poppen aan het dansen. Met vaak veel schade – economisch en psychologisch – tot gevolg. En dan hebben we het niet alleen over corruptieschandalen, waardoor bedrijven als Imtech omvallen of (boekhoud)schandalen waardoor bijvoorbeeld de beursgenoteerde bedrijven Ahold en ABN Amro in de problemen kwamen. Maar ook over het eerdergenoemde pesten en intimideren op de werkvloer, met een vergiftigde werksfeer als gevolg.

Natuurlijk worden we allemaal wel eens boos, drijven we onze zin door of vertellen een leugentje ‘om bestwil’. Niets menselijks is ons vreemd. Het moet echter niet destructief of improductief worden. Een voorbeeld is de hardwerkende manager die gaat micromanagen op het moment dat hij stress ervaart.

Tegenwicht bieden aan de dark side

Met een schaduwzijdenvragenlijst, onderdeel van het executive assessment, kunnen deze potentiële dark sides geïnventariseerd worden. Weet je immers wat de risico’s zijn, dan kun je deze verminderen of zelfs geheel wegnemen door (tijdig) maatregelen te nemen. Dat kan door onder andere regelmatige evaluatiegesprekken, 360 graden feedback of door installeren van een deskundige Raad van Toezicht of Raad van Commissarissen die de CEO kan en durft tegen te spreken.

Webinar

Die eerdergenoemde collega’s, Alec Serlie en Hanno Meyer, willen hun kennis over de dark side graag delen. Dat deden ze dan ook op 5 maart, in de vorm van een webinar dat je gratis kunt terugkijken.

​