Leadershiptrails: executive coaching in de bergen

Wie denkt dat dit scenes uit de boardroom zijn, zit er maar een beetje naast. Executive coach Annemarie van Haaren organiseert samen met International Mountain Leader Kees van Haaren zesdaagse wandelcoachprogramma’s voor managers en bestuurders. In de natuur van de Franse Alpen is er volop ruimte voor het verkennen van menselijke dilemma’s. Met de groep, én een op een met een coach. Maak kennis met Willem en Cynthia en lees wat de trail hen en hun teams heeft gebracht.

Leadershiptrails zijn bedoeld voor leidinggevenden en bestuurders, die acteren in een complex krachtenveld en die zich willen ontwikkelen. Met hun eigen MT, of met professionals uit andere organisaties. Neem Willem. Hij is 65 en directeur van een organisatie met ongeveer 300 medewerkers. Hij heeft het bedrijf vanaf de grond af opgebouwd, en het staat er in alle opzichten goed voor. De altijd bevlogen Willem staat voor een belangrijke verandering. Hij wil binnen een paar jaar met pensioen, maar hij vindt het ingewikkeld om zijn creatie los te laten. Zijn coachvraag luidt: ‘Hoe kan ik loslaten, en mijn MT in positie brengen opdat de organisatie ook na mijn vertrek blijft bloeien.’ Vooraf heb ik intakegesprekken met alle MT-leden uit Willems organisatie. Ze gaan allen mee.

Cynthia heeft zich ingeschreven zonder haar team en neemt in een groep gelijkgestemden deel aan de trail. Ze is de leidinggevende van drukbezette medici. Cynthia is slim en ambitieus. Ooit was ze lid van het team, nu is ze al een aantal jaren medisch manager. Ze zegt: ‘Ik vind het niet zo fijn meer. Regelmatig is er gedoe over wie welke zaken oppakt. En hoe ik ook hamer op kwaliteit en innovatie, er komt weinig van de grond. Ik weet niet of ik zo manager wil blijven, terwijl ik weet dat ik er de kwaliteiten voor heb. Haar coachvraag: ‘Ik wil me bewust zijn van mijn gedrag en de impact daarvan op mijn team. Wat kan ik doen om mijn collega’s in beweging te krijgen?’.

Commitment vooraf is nodig

De trail start met een intakegesprek waarin we de coachvraag formuleren. Input daarbij is zowel de eigen ervaring van de deelnemer als de uitkomsten van een persoonlijkheidstest. De deelnemers vertellen wat er speelt en hoe ze de werkcontext beleven. Ik deel mijn observaties en wat ik in relatie met hen ervaar. Ik onderzoek hun reflectievermogen. De deelnemers onderzoeken op hun beurt of ze zich door mij willen laten coachen. Verder is er geen voorbereiding nodig.

Wandelen, reflectie en coaching

Tijdens de trail wordt de vraag verdiept en zoeken we naar een antwoord. Deelnemers doen inspiratie en indrukken op tijdens de groeps- en individuele sessies, en natuurlijk tijdens het wandelen. De trail start op zondagochtend en eindigt vrijdagavond. Elke ochtend beginnen we met een groepssessie waarin ik het thema van de dag inleid. De deelnemers krijgen concrete handvatten om dit thema te onderzoeken. Op zondag, maandag, dinsdag en vrijdag wandelen we vijf uur, en op donderdag zeven uur. Woensdag vinden individuele coachsessies plaats. Tijdens de wandelingen las ik reflectiemomenten in, waarop deelnemers hun waarnemingen en inzichten beschrijven. Afhankelijk van het proces van de deelnemers en de behoefte van de groep krijgen de avondsessies vorm.

Voorgaan of volgen?

Tijdens de eerste twee wandelingen loopt Willem het liefst vlak achter de International Mountain Leader. Zijn plek in de groep is immers vooraan. Maar hij heeft moeit met het tempo en moet af en toe echt op adem komen. Op wilskracht kan hij door, maar het lijf geeft stevige signalen af. Het team volgt. Als ze Willems worsteling al opmerken, gaan ze in ieder geval niet het gesprek aan over wat ze zien gebeuren.

Bij Cynthia gaat het anders. Als altijd is ze goed voorbereid en ze heeft een steengoede conditie. Soepel loopt ze vooraan. In de groep lopen twee mensen minder snel. Bij een prachtig uitzichtpunt op tweederde van de tocht staat de International Mountain Leader stil: hij vraagt zich af of het topje van berg die de dag nog haalbaar is. Cynthia deelt mee dat ze heel graag naar boven wil. Anderen geven aan dat ze voor vandaag genoeg gelopen hebben. We besluiten dat de International Mountain Leader met wie dat wil naar boven gaat, en dat ik met de anderen wacht bij het uitzichtpunt. Na ruim anderhalf uur komen ze terug. Cynthia heeft genoten. “Jullie hebben wat gemist, echt jammer hoor”, zegt ze tegen de achterblijvers.

Waarom bergwandelen?

Tijdens het bergwandelen gaat onze aandacht als vanzelf naar ons lijf en onze innerlijke wereld. De diepe kloven, de enge paadjes en de harde rotsen dwingen ons zorgvuldig te bewegen. Mindfull bewegen kost energie, maar geeft die ook. Mindfull zijn helpt je jezelf waar te nemen in het hier en nu. Emoties en de overtuigingen die daarbij horen liggen opgeslagen in de geest en in het lichaam. Negatieve of niet-constructieve gedachten kunnen onze bewegingsruimte beperken. Door het lopen komen ze aan het licht en kunnen we ze erkennen, betekenis geven en loslaten. Dan kunnen we weer vooruit.

Dat innerlijke proces wordt versterkt door de rauwe, betoverende omgeving. De eeuwenoude bergen zijn alom aanwezig en tijdloos. Ze waren er al toen jij er nog niet was, ze zullen er ook zijn als jij er niet meer bent. Sociale rollen, zeker die in de werkomgeving, kunnen ons vastzetten. De natuur helpt ons rollen en conditioneringen los te laten: in de bergen hoeven we niet iemand te zijn. Door aandachtig te kijken naar de ruimte om ons heen krijgen we oog voor de anders onzichtbare aspecten van de wereld en van onszelf.

Er komt beweging in Willems groep ..

Voor Willems MT is de derde dag een bepalende dag. Aan het einde van deze dag bespreekt de groep samen met mij de stand van zaken. Willem eist de aandacht op en heeft het hoogste woord. Hij waardeert zijn MT, geeft ze complimenten, maar is ook vol van zichzelf. Het is fascinerend om te zien hoe de MT-leden daarmee omgaan. De een gaat de strijd met hem aan, een ander trekt zich terug, weer een ander wordt emotioneel als hij spreekt. Het MT lijkt gevangen in een dynamiek rondom Willem: alles draait om hem. In mijn rol als coach maak ik die dynamiek bespreekbaar. En ik stel vragen over ieders positie. We praten over het hebben van een heldere koers, over een balans van geven en nemen, over grenzen stellen en hoe die te respecteren.

Tijdens de vierde dag spreek ik alle MT-leden persoonlijk. Ik zit met Willem in de binnentuin van Maison Cimarron. Dit eeuwenoude retraitecentrum is de uitvalsbasis gedurende de hele trail. “Wat ligt er voor je?”, vraag ik. “Niets”, zegt hij, “Ik kan niet vooruitkijken. Ik weet dat ik over een á twee jaar geen directeur meer ben, en die gedachte roept zóveel spanning op. Wat gebeurt er als ik de organisatie loslaat? Ik voel me verantwoordelijk. Mijn MT is goed, maar niet daadkrachtig. En als we dat als organisatie niet zijn, overleven we niet in de markt. Mijn verantwoordelijkheidsgevoel zegt dat ik hier moet zijn en blijven.”

Ik vraag hem dat gevoel van verantwoordelijkheid te onderzoeken. Hij aarzelt. “Het zit diep”, zegt hij, “Mijn vader en opa zaten in oorlogstijd in het verzet. Ze hebben veel kwetsbare mensen geholpen en gered. Tegelijkertijd zijn ze door de oorlog ook emotioneel verwond. Heldendom zit in ons DNA. Wij moeten de anderen beschermen, voor ze gaan staan. De ander is kwetsbaar, en kan zonder ons misschien niet overleven.”

Nu Willem zo praat over wat er speelt, kan hij er anders naar kijken. Hij komt tot inzicht: het is nu geen oorlog. De ander kan ook voor zichzelf zorgen. Hij begrijpt dat hij de ander te kort doet, door die alleen als kwetsbaar of zwak te zien. Het wordt ook tijd om zelf kwetsbaar te mogen zijn en steun te vragen aan anderen. Hij krijgt tranen in zijn ogen: “Ik kon dat nooit, kwetsbaar zijn.”

Ik vraag hem: wat betekent dit inzicht voor de bejegening van je MT? “Ik wil mijn zorgen met ze delen, en zeggen dat ik ze de organisatie toevertrouw. En hen vragen wat ze nodig hebben om de organisatie samen te dragen. Ik wil ze uitnodigen echt in te stappen. Een appel doen op hun kracht en inzet.” Dat doet hij op dag 5, tijdens een pauze in een lange wandeling. Zijn zorgen en zijn kwetsbaarheid ontroeren de groep. Het zorgt voor begrip en commitment: ‘het is belangrijk dat we dit samen doen.’

Leren met en van elkaar

Tijdens het wandelen en bij de sessies speelt de nabijheid van anderen een belangrijke rol. De deelnemers zijn allen vertrouwd met een sterk stakeholdersveld, en met het omgaan met de verschillende belangen die er spelen. Ze weten hoe belangrijk het is de ander ruimte te geven, maar ook waar het nodig is om de rug recht te houden. Ze luisteren open naar elkaars verhalen en reiken elkaar nieuw perspectief aan. Als coach luister ik ook naar de manier waarop deelnemers hun ervaringen delen. Creëren ze bij het vertellen afstand tot zichzelf? Of zijn ze in staat te blijven voelen en zo contact te houden met zichzelf en de ander? Ik verwoord mijn observaties en ervaringen.

Wat Cynthia terugkrijgt van de groep

Cynthia deelt tijdens een groepssessie op de tweede dag haar coachvraag. De feedback schrijft ze nauwgezet op. In het licht van haar coachvraag vraag ik haar: hoe is het voor jou om te moeten wachten op anderen? Openhartig geeft ze antwoord: “Ik vind dat lastig. Tijdens het intakegesprek is gezegd dat je een goede conditie moet hebben voor dit programma. Ik wil lopen, klimmen. Als iedereen zich daaraan gehouden had, kunnen we meer topjes meepakken.”

Ze krijgt feedback van de groep. We snappen je, is de kern van de feedback. Je wilt er het ultieme uithalen. Tegelijkertijd isoleer je je. Je bent zo bezig met het halen van de top, dat we moeilijk contact met je krijgen. Een van de langzame klimmers stelt: “Je geeft me het gevoel dat ik niet voldoende doe. Ik loop langzaam, maar ben ik daarom van minder waarde als deelnemer? Wat zegt dat over mijn inbreng en voorbereiding? Waarom ben je hier, om toppen te beklimmen of een proces aan te gaan?”

Als ik op die uitspraak terugkom in de individuele sessie met Cynthia zegt ze: “Die uitspraak kwam wel binnen. Wie niet meekan in mijn tempo is me eigenlijk tot last. Ik wil er alles uithalen, dat klopt. Misschien kom ik hier nooit meer. Niet iedereen heeft een goede conditie. Ik vind daar wat van, ja.” Samen verkennen we wat haar drijft. “De beste zijn”, zegt ze, “succesvol zijn, en vooral niet zeuren. Dat klinkt misschien hard, maar dat heeft me gebracht waar ik nu ben.” “Dat is mooi”, zeg ik. “Het brengt je veel. En wat kost het je?” Even is ze stil. “Ik word er ook moe van”, zegt ze. “Ik ben ook hard voor mezelf. Ik moet altijd meer doen. Maar ik zie wel in dat ik niet alles alleen kan doen. Dat is niet waar een team voor bedoeld is.”

We praten over de thema’s alleen zijn en je flink houden. Waar doet dat Cynthia aan denken? Cynthia’s moeder was vaak verdrietig. Dan hield ze zich afzijdig van het gezin, en de treurigheid hing als een donkere wolk om haar heen. Cynthia’s moeder is door haar moeder als baby’tje in de oorlog afgestaan. Zo heeft ze als joods kindje de oorlog overleefd. Maar haar verdriet over het gemis van moeder was groot en bepaalde haar leven, en dat van haar gezin. Ik doe een systeemopstelling met Cynthia en stel me op als representant van haar moeder. Cynthia praat met haar moeder. Zegt: “Ik had graag dat je me had omhelsd, dat je er meer voor me was geweest.” Als representant luister ik naar haar woorden. En ik krijg een krachtige boodschap door: ‘Leef kind, leef!’ En dan zachter: ‘Kijk niet meer om, voel het nu, leef vooruit.’ Cynthia is ontroerd, kijkt mij als representant van haar moeder aan, en aanvaardt het leven in het nu.

Naar binnen kijken om levenszin te ervaren

Niet altijd is oud zeer de oorzaak van belemmerende overtuigingen, emoties en gedrag. Maar vaak wel. Onze jeugd vormt ons, ook al zijn we ons daar niet altijd van bewust. En ook ver na de kindertijd kunnen gebeurtenissen hun sporen nalaten, ons beïnvloeden en soms als het waren gijzelen. We verliezen daarmee de regie. Contact met de innerlijke wereld is nodig om die regie te kunnen nemen. Pas dan is een volgende stap mogelijk. In contact met hun innerlijke wereld kunnen deelnemers voor hen lastige situaties begrijpen en een voor henzelf gezonde keuze maken. Door liefdevol met onszelf om te gaan en onze innerlijke wereld aandacht te geven, raken we weer bezield. We ervaren weer de zin van het leven, en hebben zin in dat leven. Levenszin, noem ik dat. Verandering van omgeving helpt. De ruimte van de bergen helpt innerlijke ruimte te creëren.

Willem begint met loslaten

De zesde dag start Willems MT samen in de tuin. Er ontspint zich een gesprek over de toekomst. Er is ruimte, stilte, iedereen neemt het woord. De leden delen hun zorgen over de transitie en nemen initiatief om die samen goed in te gaan. Er is ruimte voor iedereen, en op eigen manier stappen mensen in. Willem is begonnen met loslaten. Hij luistert, voegt soms een enkel woord toe. Tegen het eind van de ochtend beginnen we aan de laatste wandeling. De zon schijnt, en het water in de rivier is ongelofelijk helder. Na een uur geklommen te hebben komen we bij een splitsing. Een van de MT-leden zegt: ‘Ik heb een idee. Zullen we niet naar boven lopen, maar met onze voeten in het water gaan?’ Willem wacht af. Anderen draaien zich om en lopen richting de rivier. Willem grijnst en volgt.

Cynthia gaat het contact aan

Cynthia is wat stiller tijdens de volgende wandelingen, maar ze zoekt bewust het contact met de groep. Ze loopt rustiger, en ze heeft oog voor het tempo van de anderen. Ik zie haar een tijdje oplopen met de langzame klimmer die haar feedback gaf. Ze praten en ze lachen. ’s Avonds zegt ze: “ik heb nooit goed geleerd mijn gevoelens te delen. Ik wil meer in liefde leven, voor mezelf, maar ook in relatie tot anderen.” En op de laatste dag biedt ze dezelfde klimmer een lift naar huis aan.

Tijdens de follow-upbijeenkomst, 4 maanden later, is Cynthia ruim op tijd. We moeten wachten, dit keer op een verlate deelnemer. Cynthia zegt: “Hier had ik een paar maanden geleden stevig van gebaald. Nu denk ik: er zal een goede reden zijn.” Als we compleet zijn, vertelt ze dat ze met de mensen in haar team is gaan praten. Over het werk, maar ook over persoonlijke zaken. Eigenlijk kende ze ze nauwelijks. Ze zegt hoe interessant het is om ècht met mensen in contact te zijn. In Cynthia’s team zijn nu kleine groepjes geformeerd met een duidelijke taakstelling. Al is ze nog voorzichtig over de uitkomst, er zit beweging in het team.

Wat brengt executive wandelcoaching jou?

Wie deze grensverleggende ervaring voor zichzelf overweegt, of voor zijn team, start nu met de voorbereiding. Ga alvast op zoek naar wandelschoenen. Bekijk via Google Maps hoe Les Ecrins en Du Quyras Queyras in de Franse Alpen eruitzien. En bel mij. Ik ben bereikbaar via 06 202 48540 en werk graag met jou en je team jullie coachwensen en trailmogelijkheden.

--------------

Kees van Haaren van Cimarron Buitensport is de ervaren International Mountain Leader die de wandelingen begeleidt.

“In de bergen kan het spoken, en mensen reageren verschillend op hoogteverschillen. De omstandigheden zijn van invloed op de keuze van de wandelingen en het proces van de deelnemers. Mensen moeten zich veilig voelen om zich open te kunnen stellen.”